BÁO CÁO SÁNG KIẾN MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ HỌC TỐT HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN CHỮ CÁI- TÁC GIẢ: PHAN THỊ KIỀU LINH

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

BÁO CÁO SÁNG KIẾN
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ HỌC TỐT
HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN CHỮ CÁI

1. Mô tả bản chất của sáng kiến
Đối với trẻ mầm non việc giúp trẻ phát triển ngôn ngữ là rất quan trọng, đặc biệt là trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, trong đó có hoạt động “làm quen chữ cái” đã được qui định trong chương trình GDMN do Bộ Giáo dục ban hành. Làm quen chữ cái không chỉ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mà còn là tiền đề cần thiết cho trẻ bước vào lớp 1. Trước hết “làm quen với chữ cái” là rèn luyện khả năng nghe, khả năng phát âm, làm quen với 29 chữ cái, khả năng hiểu ngôn ngữ Tiếng Việt. Cho trẻ làm quen với chữ cái còn giúp trẻ hiểu được mối quan hệ giữa ngôn ngữ nói với ngôn ngữ viết, hình thành và phát triển các kỹ năng nghe, nói, tiền đọc, viết cho trẻ. Cụ thể dạy trẻ nhận biết và phát âm chính xác 29 chữ cái Tiếng Việt; tô chữ cái theo nét chấm mờ; biết chơi các trò chơi với chữ cái và nhận biết vai trò chữ cái trong cuộc sống hàng ngày v.v.
Ở trường mầm non, trẻ được làm quen với 29 chữ cái của tiếng việt. Từ đó trẻ nhận biết mặt chữ, phát âm đúng chữ cái, nghe phát âm tìm được chữ cái, nhìn vào chữ cái đọc được âm tương ứng. Ngoài ra, trẻ còn được đọc một số câu thơ, ca dao, đồng dao có chứa âm của chữ cái nhằm hoàn thiện bộ máy phát âm và khả năng ngôn ngữ mạch lạc, nói đúng ngữ âm tiếng việt.
Ngoài ra hoạt động làm quen với chữ cái còn giúp trẻ biết cầm bút, ngồi đúng tư thế khi tô, viết. Do đó việc cho trẻ làm quen với chữ cái là một hoạt động rất quan trọng trong chương trình giáo dục trẻ 5 – 6 tuổi. Hoạt động này không chỉ giúp hình thành những cơ sở ban đầu của kĩ năng nói tiếng mẹ đẻ còn giúp trẻ có những hiểu biết và kĩ năng cơ bản, hỗ trợ trực tiếp và tích cực cho bộ môn tiếng Việt ở trường Tiểu học. Việc hướng dẫn cho trẻ Mẫu giáo 5-6 tuổi “Làm quen chữ cái” để sớm hình thành cho trẻ những năng lực về ngôn ngữ, qua đó phát triển tư duy mở rộng vốn từ góp phần phần phát triển toàn diện cho trẻ.
Bản thân tôi là một giáo viên được nhà trường phân công công tác giảng dạy ở độ tuổi 5 – 6 tuổi. Khi trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy rằng trẻ làm quen với chữ cái không phải là việc dễ làm, nó đòi hỏi người giáo viên phải kiên trì, chịu khó biết vận dụng những biện pháp linh hoạt, sáng tạo trong quá trình lên lớp để trẻ lĩnh hội kiến thức hiệu quả nhất, để từ đó trẻ đạt được kết quả mong đợi theo độ tuổi. Do đó tôi đã lựa chọn đề tài “Một số biện pháp giúp trẻ học tốt hoạt động Làm quen chữ cái” với những giải pháp cụ thể sau.
1.1. Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thực hiện :
Biện pháp 1: Tạo môi tr¬ường làm quen chữ cái cho trẻ
Với trẻ mẫu giáo thì những gì mới lạ đẹp mắt hấp dẫn là gây đ¬ược sự chú ý của trẻ. Vì thế việc tạo môi trư¬ờng làm quen chữ cái bên trong và ngoài lớp học rất cần thiết để giúp trẻ hứng thú trong hoạt động làm quen chữ cái.
Đối với lớp học mà tôi đang giảng dạy, trên mảng tường của lớp ở các góc tôi đêù trang trí môi trường chữ cái cho trẻ làm quen, khi mà trẻ thấy môi trường chữ thì trẻ sẽ tò mò và hỏi cô ơi chữ đó là chữ gì, tôi trả lời chữ a, b,c thì trẻ sẽ ghi nhớ và còn có thể chỉ cho các bạn, cùng các bạn học. Hay là ở góc học tập tôi có trang trí một góc nhỏ ong vàng tìm chữ, thì đến giờ chơi tự do ở các góc trẻ có thể ngồi lại cùng bạn tìm và đọc những chữ cái mình đã học qua đó giúp cho trẻ ghi nhớ sâu hơn về các chữ cái và hình thành tính tự học cho trẻ.
Ngoài ra đến giờ chơi hoạt động ở góc học tập, tôi có thể cho trẻ chơi tô màu những chữ cái đã học hoặc cắt những chấm tròn trang trí vào chữ cái rỗng, sau khi trẻ trang trí xong thì tôi đến hỏi trẻ vừa tô màu hay dán được chữ gì ? Như vậy trẻ vừa nhớ lại được mặt chữ vừa luyện được cả cách phát âm. Hoặc trong lớp có những đồ dùng cá nhân trẻ như ca, khăn lau mặt, khăn lau tay, bàn chải đánh răng, vở thực hành của trẻ, bì sản phẩm thì tôi làm ký hiệu cho mỗi trẻ 1 chữ cái, trẻ vừa nhận biết được ký hiệu riêng của mình, vừa khắc sâu chữ cái hơn đồng thời giúp cho trẻ được ôn luyện mọi lúc mọi nơi.
Bên ngoài lớp học tôi cùng các cô giáo lớp 5 tuổi trong trường tận dụng một khoảng không gian trống như hành lang, dãy lan can cầu thang, chúng tôi làm góc thư viện treo những chữ cái trong tuần trẻ học lên để mỗi ngày khi đến lớp trẻ được quan sát và nhớ lâu, trẻ có thể chỉ cho ba mẹ xem đó là chữ a,b,c chữ đó con đã học rồi, hoặc chúng tôi dán các chữ cái có hình con vật, để một số truyện tranh, bảng con, bút lông khi dạo chơi tôi có thể cho trẻ đến góc thư viện tìm chữ cái đã học trong bài thơ, hoặc dùng bảng con nhìn và sao chép lại chữ cái đã học theo yêu cầu của cô. Khi đi dạo chơi hoạt động ngoài trời ngoài việc tổ chức cho trẻ quan sát đồ vật, tôi còn cho trẻ nhận biết các chữ cái đã học trên các bảng tên của các cây xanh và các loại hoa. Như vậy, việc tạo môi trường thân thiện lôi cuốn được trẻ tham gia một cách tích cực vào hoạt động làm quen chữ cái, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn Làm quen chữ cái.
Biện pháp 2 : Đổi mới hình thức giáo dục
Với trẻ, học bằng chơi, chơi mà học sẽ tạo cho trẻ thích thú trong học tập. Hiện nay theo chương trình GDMN mới thì dạy trẻ theo phương pháp lấy trẻ làm trung tâm vì vậy việc đổi mới hình thức, phương pháp để tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt sẽ góp phần quan trọng trong sự thành công của tiết dạy. Để lôi cuốn được trẻ tham gia vào hoạt động trước hết cô giáo cần phải tìm tòi những thủ thuật sư phạm và dùng ngôn ngữ của mình để truyền đạt tới trẻ một cách sinh động. Trước khi vào bài cô giáo chọn nhiều hình thức như kể chuyện, đọc thơ, hát, nhảy… cuốn hút trẻ vào tiết học sao cho thật thoải mái, không gò ép, tạo tâm thế tốt trước giờ học, mọi phương pháp đưa ra phải phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ và có tác dụng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo ở trẻ. Nếu như ¬ cô giáo cứ ép buộc trẻ ngồi học một cách tuân thủ nh¬ư một học sinh tiểu học dẫn đến trẻ uể oải trong tiết học phân tán tư¬ t¬ưởng, nhàm chán, tiếp thu bài hạn chế.
Để gây sự hứng thú cho trẻ trước hết là chuẩn bị đầy đủ đồ dùng cho cô và trẻ vì đồ dùng rất cần thiết, trẻ mẫu giáo nhận thức bằng tư¬ duy hình tượng, t¬ư duy gắn liền với tình cảm, trẻ ghi nhớ những gì gây ấn tư¬ợng mạnh. Chính vì thế khi dạy một tiết “Làm quen chữ cái” tôi cho rằng đồ dùng trực quan là yếu tố đầu tiên nhưng đặc biệt phải đảm bảo an toàn.
Ví dụ : Chủ đề Trường mầm non với nhóm chữ cái o, ô, ơ vào bài tôi sẽ kể cho trẻ nghe câu chuyện Vịt con trong ngày khai trường, sau đó hỏi trẻ ngày đầu tiên vịt con chuẩn bị trong cặp được những gì ? trẻ nói bảng con, quyển vở, hộp màu…tôi cho trẻ làm quen chữ o trong từ Bảng con, chữ ô trong từ Hộp màu và cô cho trẻ làm quen chữ cái ơ trong từ Quyển vở
Trong khi dạy muốn trẻ ghi nhớ các chữ cái được lâu hơn giáo viên cần liên hệ thực tế hỏi trẻ chữ cái đó có dạng hình gì, gần giống cái gì để phát huy tính tích cực, sáng tạo của trẻ, ví dụ chữ o giống quả trứng, quả cam…..
Kết quả từ việc thay đổi nội dung, phương pháp và sử dụng phần mềm trên giáo án điện tử trẻ hứng thú hơn vào tiết học, giáo viên lên lớp tự tin hơn, gần gũi trẻ hơn và tiết học nhẹ nhàng hơn.
Biện pháp 3 : Sử dụng một số trò chơi làm quen chữ cái
Trò chơi làm quen chữ cái là phương tiện đem đến cho trẻ giờ học sinh động, nhẹ nhàng, thoải mái ngoài ra trò chơi làm quen chữ cái còn giúp trẻ phát triển kỹ năng nghe, nói mạch lạc, tập trung chú ý. Tôi thường xuyên thay đổi trò chơi và nâng cao trò chơi để rèn luyện cho trẻ kỹ năng nói mạch lạc, mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp và phát triển trí tuệ cho trẻ.
Ví dụ : Trò chơi Tạo dáng, tìm nét chữ, xếp hột hạt những trò chơi này đòi hỏi trẻ phải tập trung, lắng nghe yêu cầu để tìm chữ cái gì, có cấu tạo bởi những nét gì, xếp nét nào trước, nét nào sau.
Ngoài những trò chơi mà hằng ngày trẻ chơi tôi sưu tầm và sáng tạo một số trò chơi khác để trẻ hứng thú, linh hoạt trong khi chơi ,để trẻ được ôn luyện qua các trò chơi động và tĩnh.
Ví dụ : Chủ đề gia đình tôi cho trẻ chơi trò chơi chiếc nón kỳ diệu tôi chuẩn bị 1 chiếc nón có gắn kim đồng hồ, xung quanh là những chữ cái mà trẻ học. Sau đó tôi mời một bạn lên quay, khi kim đó chỉ vào chữ cái nào thì các bạn ở dưới phải tìm thẻ chữ cái đó giơ lên và phát âm chính xác. Tôi đổi hình thức chơi là cho trẻ tìm nét chữ cái ghép 2 bạn ngồi gần nhau và cho trẻ chơi nhiều lần để giúp trẻ củng cố lại chữ cái đã học.
Ngoài trò chơi đó để củng cố khắc sâu kiến thức trẻ thì tôi cho trẻ chơi xếp tạo thành hình những chữ cái đã học, trò chơi này tôi chia trẻ thành các đội, đòi hỏi thành viên trong đội chơi phải thảo luận, bàn bạc để sắp xếp các chỗ đứng sao cho tạo thành chữ cái theo yêu cầu của cô.
Với những trò chơi này giúp trẻ ôn luyện những chữ cái mà trẻ biết, rèn cho trẻ kỹ năng mạnh dạn, tự tin, đoàn kết, biết phân công sắp xếp, bàn bạc theo nhóm cho trẻ.
Biện pháp 4 : Tổ chức lồng ghép với các hoạt động khác.
Như chúng ta đã biết một ngày của trẻ ở trường Mầm non được tham gia rất nhiều hoạt động. Thông qua các hoạt động này giáo viên có thể tổ chức tích hợp với môn làm quen chữ cái vào từng đề tài.
Ví dụ : Làm quen chữ cái v,r Cô giáo lồng ghép hoạt động làm quen văn học với câu chuyện Sự tích Hồ Gươm cô kể cho trẻ nghe câu chuyện sau đó đưa tranh Rùa vàng ra cho trẻ lên rút chữ cái đã được học. cô giới thiệu chữ cái mới sẽ dạy cho các con chữ cái v và r.
Ví dụ : Trong giờ làm quen với chữ b, d, đ sau khi đã được làm quen với các chữ cái này tôi cho trẻ hát bài “Búp bê bằng bông” Trẻ rất vui sướng, thích thú vì được hát nhún nhảy theo nhạc. Qua đó giúp trẻ rèn luyện cách phát âm chính xác chữ “b” hơn.
Giáo viên lồng ghép hoạt động thể chất bật, chụm tách chân vào trò chơi chữ cái i, t, c, m, n, l. Khi trẻ bật vào ô có chữ cái nào thì phát âm chữ cái đó. l n m t c i nó góp phần trong việc phát triển cơ tay cơ chân cho trẻ vừa dạy trẻ ôn lại, nhớ lại những chữ cái đã học để khắc sâu những kiến thức mà giáo viên đã dạy trẻ.
Làm quen chữ cái là môn học dễ dàng lồng ghép tích hợp với tất cả các bộ môn khác như taọ hình, hoạt động ngoài trời, nhằm giúp cho môn học trở nên sinh động, lôi cuốn trẻ vào hoạt động một cách nhẹ nhàng, thoải mái hơn.
Biện pháp 5 : Phối hợp tuyên truyền với các bậc cha mẹ trẻ
Phối hợp với cha mẹ trẻ và cô giáo là một mắt xích rất quan trọng, nếu chỉ có cô dạy thì chưa đủ, mà phải kết hợp cả hai thì trẻ khắc sâu những gì đã học được ở trường, lớp. Bởi vậy vào những buổi họp cha mẹ trẻ đầu năm, hằng ngày đón trẻ tôi trao đổi về tình hình học tập của trẻ ở lớp. Để phụ huynh biết con em mình đã học được những gì thì ở góc chủ đề tôi tạo môi trường học theo chủ đề, tôi dán kế hoạch hoạt động tuần ở góc tuyên truyền để phụ huynh nắm bắt được ở trường con mình học những gì và có sự phối hợp tốt với cô giáo.
Ngoài ra, tôi vận động các bậc cha mẹ trẻ hỗ trợ về nguyên vật liệu, phế liệu để làm nhiều đồ dùng đồ chơi phong phú, đa dạng phục vụ cho hoạt động làm quen chữ cái. Khi trẻ được hoạt động với những đồ vật này tôi quay clip gởi về cho phụ huynh xem, với việc làm này tôi thấy phụ huynh rất phấn khởi và đồng lòng với hình thức mà tôi đang thực hiện qua đó tạo được niềm tin của phụ huynh đối với cô giáo khi gởi con em mình đến trường.
1.2. Phân tích tình trạng của giải pháp đã biết
Trong quá trình áp dụng những giải pháp giúp trẻ học tốt môn “Làm quen chữ cái” tại lớp lớn 3 trường MN Đại Hòa có những thuận lợi và khó khăn nhất định như:
– Thuận lợi:
Được sự quan tâm tạo điều kiện của nhà trường đầu tư cơ sở vật chất lớp học tương đối đầy đủ, đồ dùng đồ chơi sạch sẽ bảo đảm an toàn cho trẻ.
Ban giám hiệu nhà trường đã thường xuyên sắp xếp tạo điều kiện cho tôi được tham dự các buổi tập huấn bồi dưỡng chuyên môn và dự giờ các chuyên đề hoạt động phát triển ngôn ngữ cũng như chuyên đề của các môn học khác do Phòng GD&ĐT huyện tổ chức.
Đa số trẻ trong lớp cùng độ tuổi 5-6 tuổi, trẻ đã được học qua các độ tuổi bé, nhỡ nên việc thực hiện nề nếp học tập và tiếp thu kiến thức của trẻ đảm bảo. Bản thân là giáo viên nhiệt tình yêu nghề mến trẻ. Có phong cách giảng dạy thu hút trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động làm quen chữ cái tích cực.
Được sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong trường, nhất là những
đồng nghiệp có kinh nghiệm giảng dạy lâu năm trong nghề. Được sự tín nhiệm và tin cậy của phụ huynh học sinh khi gửi con em mình đến trường, lớp.
– Khó khăn:
Một số trẻ hiếu động nên ít tập trung khi tham gia vào hoạt động làm quen chữ cái, bên cạnh đó còn vài trẻ phát âm chưa rõ ràng, nói ngọng nói lắp. Nhận thức của trẻ chênh lệch nhau nên việc truyền thụ kiến thức còn gặp nhiều khó khăn.
1.3. Nội dung đã cải tiến, sáng tạo để khắc phục những nhược điểm hiện tại
Để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hoạt động Làm quen chữ cái cho trẻ ở trường mầm non thì đầu tiên việc tạo môi trư¬ờng hoạt động làm quen chữ cái bên trong và ngoài lớp học rất quan trọng cần thiết. Trẻ sẽ bị lôi cuốn, hứng thú tích cực tham gia vào hoạt động khi trẻ được trải nghiệm trong môi trường mới lạ, đẹp mắt hấp dẫn trẻ.
Hiện nay, theo hướng dẫn của Sở GD về việc đổi mới hình thức tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ thì giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo, mạnh dạn thay đổi tiến trình các bước tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái, thiết kế các hoạt động sao cho tạo cơ hội cho trẻ được bộc lộ kinh nghiệm, khả năng nhận biết chữ cái, các kỹ năng quan sát, so sánh, nhận dạng đặc điểm chữ cái. Thay vì việc giáo viên luôn là người giới thiệu chữ, cấu tạo chữ, phát âm mẫu, trẻ thụ động nhận biết, phát âm theo cô thì giáo viên chỉ đưa ra dấu hiệu hoặc yêu cầu đề trẻ vận dụng kinh nghiệm. Vì vậy việc đổi mới hình thức giáo dục giúp trẻ làm quen chữ cái một cách nhẹ nhàng, linh hoạt, trẻ có cơ hội được trải nghiệm từ đó trẻ nhận thức sâu hơn nội dung bài học góp phần thực hiện tốt phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
Dựa vào đặc điểm của trẻ mẫu giáo là hay bắt chước và dạy nói cho trẻ dựa trên hình thức nói theo cô, trẻ dễ dàng mắc lỗi khi phát âm trong tiếng việt. Chính vì vậy cô giáo cần xây dựng các trò chơi luyện phát âm đúng các âm phù hợp.Trò chơi làm quen chữ cái là phương tiện đem đến cho trẻ giờ học sinh động, nhẹ nhàng, thoải mái ngoài ra trò chơi làm quen chữ cái còn giúp trẻ phát triển kỹ năng nghe, nói mạch lạc, tập trung chú ý. Việc sử dụng trò chơi nhằm củng cố hiểu biết của trẻ, trẻ tham gia trò chơi sẽ giúp trẻ củng cố kiến thức đã thu nhận được.
Cô giáo là người xác định chủ đề lên kế hoạch tổ chức lồng ghép tích hợp các môn học một cách hợp lý để trẻ phát huy hứng thú khuyến khích trẻ tích cực chủ động say mê trong tiết học. Ngoài việc dẫn dắt bằng ngôn ngữ thì sự linh hoạt sáng tạo, ứng xử nhanh của cô giáo trong một tiết dạy mang lại sự chú ý cho trẻ, cô giáo phải kết hợp nhuần nhuyễn các bộ môn khác vào tiết học phù hợp với chủ điểm. Việc lồng ghép hoạt động Làm quen chữ cái với các bộ môn khác nhằm giúp cho môn học trở nên sinh động, lôi cuốn trẻ vào hoạt động một cách nhẹ nhàng, thoải mái hơn.
Luôn trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của trẻ để có biện pháp tác động phù hợp, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện. Với biện pháp này phụ huynh sẽ có những hiểu biết về tầm quan trọng của bộ môn từ đó có sự phối hợp với giáo viên trong việc giáo dục trẻ tại gia đình.
1.4. Khả năng áp dụng của sáng kiến:
Với đề tài sáng kiến “ Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 học tốt hoạt động làm quen chữ cái” có thể áp dụng được đối với các trường mầm non trong và ngoài huyện.
1.5. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
Cần trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, chuẩn bị đầy đủ đồ dùng đồ chơi cần thiết của một tiết học cho cô và trẻ, các đồ dùng đó có màu sắc hình dáng đẹp, có sức hấp dẫn, an toàn để kích thích tính tò mò của trẻ.
Tham khảo tài liệu về chương trình giáo dục mầm non theo thông tư 28/2006/TT- BGDĐT ngày 30/12/2016
1.6. Hiệu quả sáng kiến mang lại:
Qua một thời gian tìm tòi nghiên cứu, áp dụng những biện pháp mới sáng tạo trong việc cho trẻ tham gia hoạt động làm quen với chữ cái tôi đã thu được kết quả như sau
– Đối với trẻ:
Trẻ nhận biết được mặt chữ, cách phát âm 29 chữ cái. Trẻ có kỹ năng tô viết, tư thế ngồi, cách cầm bút đúng quy trình. Trẻ được hoạt động một cách tích cực chủ động trong giờ học.
– Đối với giáo viên:
Được mở rộng kiến thức, kinh nghiệm giảng dạy trong quá trình nghiên cứu sáng tạo tiết dạy, bài giảng, làm đồ dùng, đồ chơi sáng tạo, đẹp mắt.
– Đối với phụ huynh:
Đã có sự quan tâm và phối kết hợp tốt với giáo viên trong việc học chữ của con em mình, thường xuyên trao đổi tình hình học tập của trẻ ở lớp để về nhà rèn thêm như phát âm chữ, tô đúng cách, đúng dòng kẻ… tạo cho cô giáo một điểm tựa tốt hơn.
2. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): Không
3. Danh sách những thành viên đã áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có):