BÁO CÁO SÁNG KIẾN- ĐỀ TÀI: MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN THÓI QUEN VỆ SINH VÀ HÀNH VI VĂN MINH CHO TRẺ 4-5 TUỔI- TÁC GIẢ: LÊ THỊ MƠ CHUNG- GIÁO VIÊN TRƯỜNG MN ĐẠI HÒA

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

BÁO CÁO SÁNG KIẾN
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN THÓI QUEN VỆ SINH VÀ HÀNH VI VĂN MINH CHO TRẺ 4-5 TUỔI

1. Mô tả bản chất của sáng kiến:
Tục ngữ Việt Nam có câu: “Uốn cây từ thuở còn non, dạy con từ thuở con còn thơ ngây”. Thực tế cho thấy trẻ em nếu được chăm sóc tốt, được giáo dục, rèn luyện uốn nắn ngay từ nhỏ thì sẽ tạo thành nền móng tốt về nhân cách sau này.
Thói quen vệ sinh và có hành vi văn minh lịch sự là một trong những nền tảng đạo đức của mỗi con người. Đối với trẻ nhỏ, việc hình thành những thói quen vệ sinh và hành vi văn minh có ý nghĩa vô cùng to lớn, sẽ giúp trẻ có được một nhân cách tốt, là nền tảng đạo đức khi trẻ lớn lên và trưởng thành.
Thấy rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của việc giáo dục thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ ở lứa tuổi mầm non, là giáo viên mầm non tôi đã trăn trở suy nghĩ, làm thế nào để giúp trẻ có được những kỹ năng đó một cách tốt nhất? Và như chúng ta đã biết, tư duy của trẻ ở giai đoạn này là tư duy “trực quan hình tượng”, trẻ “Học bằng chơi – chơi mà học”, trẻ chỉ tiếp thu kiến thức, kinh nghiệm khi được truyền đạt một cách dễ hiểu, gần gũi, sinh động, phù hợp với trẻ. Vì thế ta không thể đem những lý thuyết khô khan để rao giảng cho trẻ hiểu, mà phải làm sao để trẻ hiểu và có những kỹ năng từ việc trải nghiệm, thực hành thì trẻ mới có thể khắc sâu và thực hiện được. Do đó người giáo viên mầm non phải bằng nhiều hình thức và phương pháp phù hợp nhất để giúp trẻ hình thành những kỹ năng ban đầu, có nền tảng vững chắc cho việc hoàn thiện nhân cách sau này.
Các cháu mầm non nói chung, tâm hồn trẻ như tờ giấy trắng, nếu khéo vẽ thì tròn, còn không khéo thì méo mó. Là một giáo viên mầm non dạy lớp 4-5 tuổi ở trường mầm non Đại Hòa, một địa phương mà đa số trẻ đều ở nhà với ông bà, bố mẹ làm nông và làm công nhân nên rất ít có thời gian quan tâm đến công tác giáo dục trẻ, nên đa số trẻ em rất ít có những kỹ năng và hành vi văn minh do đó tôi càng suy nghĩ nhiều về vấn đề đó, tôi nghĩ mình cần phải đầu tư nhiều vào việc giáo dục những hành vi văn minh cho các cháu. Tô điểm vào tâm hồn các cháu những cái hay cái đẹp, để các cháu sẽ là một thế hệ tương lai thật đẹp.
Nhận thức được tầm quan trọng đó tôi đã tập trung nghiên cứu, tìm tòi và áp dụng đề tài “Một số biện pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ 4- 5 tuổi”. Và căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lý của trẻ tôi đã xác định những hành vi văn minh cần cho trẻ như sau:
– Hành vi văn minh trong giao tiếp:
+ Có thói quen chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi và xưng hô lễ phép với người lớn, phù hợp với tình huống.
+ Không nói leo, không ngắt lời người khác.
– Hành vi văn minh trong ăn uống:
+ Không nói chuyện khi ăn.
+ Biết nhặt cơm rơi vãi bỏ vào đĩa.
+ Khi ăn không nhai nhồm nhoàm, không nuốt vội, phải nhai từ tốn.
+ Không xúc quá đầy hoặc giành hết thức ăn cho riêng mình, không bỏ dở suất ăn.
+ Biết dùng tay, khăn che miệng khi ho, ngáp, hắt hơi…
– Hành vi văn minh nơi công cộng:
+ Biết giữ vệ sinh nơi công cộng, có thói quen chăm sóc giữ gìn cảnh đẹp thiên nhiên môi trường sạch sẽ.
+ Có hành vi bảo vệ môi trường trong sinh hoạt hàng ngày như vứt rác đúng nơi qui định, không ngắt lá bẻ cành.
Và một số thói quen vệ sinh cá nhân trong sinh hoạt hằng ngày
1.1. Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thức thực hiện
*Biện pháp 1: Hình thành ý thức về hành vi văn minh ở trẻ
Từ việc trang bị và bồi dưỡng kiến thức về các hành vi văn minh đến việc tổ chức cho trẻ luyện tập để hình thành kỹ năng, thói quen giao tiếp có văn hóa là rất quan trọng. Nhưng để những hành vi văn minh của trẻ trở thành thói quen, tôi thấy cần giúp trẻ thực hiện các hành vi một cách có ý thức, bởi vì trên cơ sở hình thành được ý thức trẻ mới làm chủ được hành động hành vi của mình khi giao tiếp với mọi người xung quanh và các hoạt động khác.
Thông qua việc nhận xét và đánh giá hành vi của trẻ, những hành động tốt sẽ được biểu dương, những hành động tốt sẽ tạo được những cảm xúc tốt ở trẻ, hình thành những ý thức về hành vi giao tiếp có văn hóa và trang bị cho trẻ những hành vi tốt sau này. Việc động viên trẻ đánh giá hành vi của mình một cách khách quan kịp thời có ý nghĩa lớn trong việc hình thành ý thức về hành vi văn minh trong giao tiếp ở trẻ. Tôi luôn tạo mọi tình huống, điều kiện thuận lợi để trẻ có cơ hội giao tiếp: giao tiếp giữa trẻ và trẻ, giữa trẻ với giáo viên, trẻ với mọi người trong trường để trẻ thể hiện các hành vi văn minh trong khi giao tiếp, chính trong các tình huống giao tiếp đó các hành vi phù hợp được bộc lộ và cũng cố.
Trong các hoạt động vệ sinh ăn trưa, ngủ trưa hay trong các hoạt động như đi tham quan, giao lưu, sẽ nảy sinh rất nhiều các tình huống: Cách chào hỏi nhau, cách nhường chỗ, nhường đường, cảm ơn…Gặp những tình huống làm trẻ suy nghĩ để lựa chọn hành vi của mình làm sao cho phù hợp với hành vi giao tiếp văn minh. Trẻ ý thức và làm chủ được hành vi của mình. Nếu trong các tình huống đó trẻ ứng xử không đúng thì cô giáo cần nhắc nhở và uốn nắn sửa sai cho trẻ để bản thân trẻ tự xây dựng ý thức, điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp, cùng với việc tạo ra các tình huống, các điều kiện để trẻ thực hiện các hành vi văn minh trong cuộc sống cô giáo phải kịp thời nắm bắt, tận dụng và khai thác những tình huống xảy ra một cách ngẫu nhiên trong cuộc sống, sinh hoạt tập thể của lớp học để hình thành ý thức cho trẻ.
VD: Trong một tiết học có trẻ tự ý ra ngoài mà không xin phép; Tôi nhẹ nhàng nhắc trẻ: Bạn Khang xin phép cô ra ngoài đi nào? Sau đó tôi hỏi cả lớp: “Trong trường hợp như bạn Khang các con phải làm gì? Và nói như thế nào?. Hay một số tình huống tương tự tôi thường đưa ra những câu giáo dục nhẹ nhàng về hành vi đúng, sai và cho trẻ tự trả lời và thực hiện.
Qua việc trả lời các câu hỏi giúp trẻ nhận ra được những hành vi nào của mình là chưa đúng, những hành vi nào là đúng từ đó đã giúp cho trẻ có những hành vi đúng đắn, phù hợp hơn trong các tình huống tương tự, hình thành ý thức hành vi có văn hóa cho trẻ một cách tự nhiên nhất.
*Biện pháp 2: Giáo dục vệ sinh và hành vi văn minh lồng ghép vào các hoạt động trong ngày.
Lồng ghép nội dung giáo dục vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ cần được tiến hành trong các hoạt động trong ngày với sự phối hợp sử dụng các biện pháp giáo dục đa dạng, phong phú, hấp dẫn dưới nhiều hình thức khác nhau. Cho trẻ được quan sát trực tiếp hoặc sử dụng các phương tiện trực quan như: tranh ảnh, đoạn phim, câu chuyện v.v. Điều quan trọng là sự thay đổi các hình thức hoạt động trong ngày giúp cho trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động một cách tích cực và hiệu quả nhất.
VD: Lúc đón trẻ vào lớp tôi tập cho trẻ đến lớp phải chào cô. Sau đó chào tạm biệt bố hoặc mẹ để vào lớp học.
– Trong giờ chơi tự do hay giờ lao động, sinh hoạt nếu trẻ làm việc gì sai đối với bạn, với cô thì phải biết xin lỗi cô, xin lỗi bạn, ai cho gì thì nhận bằng 2 tay và nói cảm ơn.
– Giờ dạo chơi sinh hoạt ngoài trời: Với nhu cầu hiểu biết cái mới cũng như những khả năng của trẻ, cô tổ chức cho trẻ dạo chơi sinh hoạt ngoài trời, để tạo ra những cuộc tiếp xúc hấp dẫn cho trẻ.
– Giáo dục trẻ khi ra ngoài mang dép, đội mũ nón.
VD: Tham quan vườn cây ăn quả.
– Đàm thoại: Muốn có nhiều quả ngon ta phải làm gì?
– Khi ăn quả các con nhớ đến ai?
– Giáo dục trẻ kính trọng, yêu thương những người lao động. Khi ăn quả phải từ tốn, không vứt hạt và vỏ bừa bãi. Giáo dục trẻ có hành vi trong ăn uống, biết giữ gìn vệ sinh môi trường, vệ sinh lớp; biết đoàn kết giúp đỡ bạn, qua nhiều lần như vậy trẻ đã dần dần có những thói quen đó.
Hay chơi trò chơi dân gian như bài đồng dao “ Nu na nu nống”
– Khi có hiệu lệnh của cô chạy nhanh chia làm 2 đội, trẻ trong đội phải tự kiểm tra lẫn nhau về chân tay, quần áo, đầu tóc…Khi cô kiểm tra đội nào có bạn chưa sạch thì đội đó sẽ bị nhảy lò cò. Sau mỗi lần chơi cô tặng quà cho đội chiến thắng, với những trẻ chưa sạch sẽ cô trực tiếp giáo dục trẻ và động viên trẻ phải biết giữ gìn vệ sinh cho sạch sẽ để được bạn bè, cô giáo yêu mến.
Qua trò chơi này tôi thấy trẻ đi học đến trường rất sạch sẽ.
* Trò chơi: “Thi đố vui” Cô chia 2 đội bằng nhau
– Luật chơi: Đội nào nói đúng và nhanh thì đội đó chiến thắng.
– Chuẩn bị: Bông hoa, trong mỗi cánh hoa đều có 1 câu hỏi có nội dung giáo dục vệ sinh và hành vi văn minh.
* Cô hướng dẫn:
Hai đội đứng thành 2 nhóm, mỗi đội cử 1 bạn oẳn tù tì. Đội nào hơn thì đội đó sẽ mở 1 cánh hoa và đội đó trả lời câu hỏi trong cánh hoa, nếu thời gian trong 5 giây chưa trả lời được thì nhường quyền cho đội khác trả lời. Đội nào trả lời đúng thì thưởng 1 bóng bay, cuối cuộc thi đội nào nhiều bóng bay hơn là thắng.
Một số câu hỏi như sau:
– Con đánh răng vào lúc nào?
– Để có hàm răng đẹp con phải như thế nào?
– Sau khi đi tiểu tiện con phải làm gì?
– Khi đi học con phải làm sao?
– Trước khi ăn cơm con phải như thế nào?
– Khi uống sữa xong con vứt vỏ hộp ở đâu?
– Khi ăn con ăn như thế nào là đúng?
– Khi ho, ngáp, hắt hơi, hỉ mũi con phải làm gì?
– Con làm gì để trường lớp luôn sạch đẹp?
– Đến nơi công cộng con phải làm gì để giữ vệ sinh? (Không khạc nhổ, vứt rác bừa bãi…)
Hội thi trên tôi thấy trẻ rất hứng thú tham gia tích cực, biết suy nghĩ, biết diễn giải rõ ràng và biết phải làm những gì để sạch sẽ và khoẻ mạnh.
– Hay trước giờ ăn, tôi thường xuyên nhắc nhở và cho trẻ rửa tay có sự giám sát của cô trẻ ăn xong đánh răng, vệ sinh cá nhân mới vào ngủ.
– Khi trẻ ngủ dậy tôi không cho trẻ ra ăn ngay mà cho trẻ đi vệ sinh. Sau đó cho trẻ rửa tay, rửa mặt sạch sẽ cho tỉnh táo rồi sau đó mới ăn xế.
– Mỗi buổi chiều nêu gương cuối ngày , tôi thường xuyên chú trọng và đưa tiêu chí thi đua: “Học giỏi, chăm ngoan, vâng lời cô, yêu thương bạn và giữ gìn vệ sinh cá nhân sạch sẽ…”. Được các bạn trong lớp bầu chọn và nhất trí thì sẽ được cắm cờ.
– Tôi đã tạo môi trường vệ sinh trong lớp như: Vẽ những hình ảnh về chăm sóc – giáo dục vệ sinh, quy trình rửa tay, rửa mặt, đánh răng vui ngộ nghĩnh ở khu vực trẻ làm vệ sinh cá nhân.
* Hoạt động học:
– Tôi lồng giáo dục vệ sinh vào các hoạt động có chủ đích trong từng hoạt động học tuỳ theo từng chủ đề, chú trọng vào chủ đề bản thân, gia đình…
VD: Qua hoạt động Khám phá khoa học “Tìm hiểu về cơ thể của bé” tôi lồng ghép giáo dục vệ sinh vào vừa nhẹ nhàng vừa lôi cuốn và giúp trẻ nhớ lâu , trẻ rất thích thú qua câu chuyện “Tại ai?”. Câu chuyện có nội dung: Bạn Mũi tâm sự: mấy hôm nay tôi bị ngứa như có con gì nằm trong đấy; còn mắt thì vừa buồn vừa than : tôi đỏ lại còn nhức nữa chứ, không biết vì sao? Khi ra đường cô chủ đeo khẩu trang và kính che tụi mình rồi mà! Mũi và Mắt tìm chưa ra nguyên nhân thì Miệng lên tiếng: Tôi nghe tâm sự của 2 bạn rồi, các bạn biết không? Chỉ tại cô chủ, mấy hôm nay cô chủ cho Tay làm việc nhiều quá nào là vẽ, xếp hình, chơi đùa với các bạn mà không chịu rửa tay, còn ngoáy vào bạn Mũi, nhụi vào bạn Mắt làm các bạn đau và ngứa đó thôi. Để Miệng nói với cô chủ thường xuyên rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, sau khi chơi xong…kẻo còn ảnh hưởng đến bạn Tai, bạn Mắt và cả tôi nữa đấy. Mắt còn nói thêm: nhờ Miệng nói với cô chủ, khi nào dùng khăn lau cho chúng tôi phải nhớ rửa tay thật sạch với xà phòng mới lấy khăn lau nhé, chúng tôi sợ lắm rồi.
*Hay qua hoạt động học phát triển ngôn ngữ:
Hay bài thơ “Đôi mắt của em” tôi lồng giáo dục vệ sinh cá nhân cho trẻ theo cách khác tránh sự lặp lại và nhàm chán cho trẻ. Tôi cho trẻ trò chuyện về đôi mắt.
– Đôi mắt giúp ta những gì?
– Nếu mắt bị bệnh, đau không nhìn thấy thì điều gì sẽ xảy ra?
– Muốn cho đôi mắt sáng, trong veo, không bị đau, các con phải làm gì?
– Từ đó không những giúp trẻ tiếp thu bài nhanh mà còn hiểu được và biết cách bảo vệ mắt, không dụi tay bẩn lên mắt, rửa mặt thường xuyên bằng nước sạch, đi ra đường phải có kính bảo vệ mắt.
*Hay qua hoạt động học Phát triển thẩm mỹ:
Qua bài hát: Rửa tay trước khi ăn
Cô ơi cô! Mẹ con dặn
Trước khi ăn, phải rửa tay
Mẹ ơi mẹ! Cô giáo dạy
Trước khi ăn, phải rửa tay
Hay! Hay! Hay!
– Cô đặt những câu hỏi gợi mở cho trẻ trả lời
– Vì sao trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh phải rửa tay?
– Tôi cho trẻ nói lên suy nghĩ của mình đẻ trẻ ý thức và biết được tầm quan trọng của việc rửa tay với xà phòng, rửa sạch nhưng không bắn nước ra ngoài và biết tiết kiệm nước. Cứ như thế hằng ngày cô động viên kịp thời và luôn nhắc nhở trẻ… hằng ngày thành nếp và thói quen cho trẻ, từ đó trẻ có ý thức tự giác biết cách rửa tay và giữ vệ sinh.
* Hoạt động vui chơi:
Đối với trẻ ở lứa tuổi này trẻ “Học bằng chơi, chơi mà học”. Trong hoạt động vui chơi, quan hệ của trẻ với người lớn và với bạn bè được bộc lộ ra trọn vẹn hơn cả, sẽ gắn trẻ với đời sống thực tại và tạo ra những biến đổi cơ bản ở trẻ. Trẻ được thực hành, trải nghiệm nhiều vai chơi khác nhau trong cuộc sống của người lớn. Giáo dục trẻ những cách cư xử khéo léo, những hành động tốt…tôi tiến hành lồng hành vi văn minh vào từng vai vui chơi. Qua đó trẻ được đối thoại những câu chào hỏi lễ phép, câu cảm ơn, xin lỗi, trao nhận bằng 2 tay, tôi theo dõi quan sát, lắng nghe để kịp thời uốn nắn trẻ khi có biểu hiện chưa chuẩn mực. Qua đó giúp trẻ hình thành thói quen hành vi trong giao tiếp.
VD: Qua trò chơi phân vai: Y tá bác sĩ
– Bác sĩ biết thăm hỏi bệnh nhân ân cần, xưng hô anh, chị…con đau chỗ nào?
– Y tá phát thuốc dặn bệnh nhân uống thuốc ngày mấy lần, bệnh nhân nhận thuốc bằng 2 tay và nói cảm ơn đối với cô y tá và bác sĩ.
Hay chủ đề gia đình:
– Qua việc đóng vai: Ông bà, bố mẹ, anh chị, em…trẻ sẽ được luyện tập sử dụng các phương thức, hành vi giao tiếp có văn hoá.
– Quá trình nhập vai (Ông bà, bố mẹ, anh chị, em…) sẽ tạo ra những xúc cảm tích cực ở trẻ với mọi thành viên trong gia đình. Trẻ thêm hiểu về công việc của mọi người, quan tâm và thông cảm với nhau hơn và biết điều chỉnh hành vi cho phù hợp.
VD: Vai mẹ, khi phân công công việc cho các con, đưa ra yêu cầu hành vi đối với từng vai:
– Ai giúp mẹ đi chợ? Khi mua hàng con nói như thế nào?
– Ai giúp mẹ trông em? Khi chơi với em con cư xử ra sao?
– Khi ra khỏi nhà con phải làm gì?
Nhờ sự hướng dẫn của tôi, các trẻ trong lớp đã biết nhường nhịn đồ chơi, đoàn kết giữa các nhóm. Không còn chơi riêng lẻ, tranh dành đồ chơi với bạn. Mặt khác trẻ luôn có trách nhiệm với công việc được phân công. Qua hoạt động vui chơi trẻ mạnh dạn dần, thành thạo dần trong giao tiếp, trong ứng xử, biết chào hỏi đối với mọi người xung quanh mình, biết xưng hô chuẩn mực.
*Cho trẻ xem hình ảnh và đàm thoại theo nội dung hình ảnh ở góc thư viện
VD: Câu chuyện “ Bác sĩ Chim” , chủ đề ngành nghề:
* Tranh cá Sấu đau răng vì không chịu đánh răng.
+ Tại sao cá Sấu đến gặp bác sĩ Chim Sáo?
+ Vì sao cá Sấu bị đau răng?
+ Nếu chúng ta đau răng như thế thì sẽ ra sao?
* Tranh Thỏ Ngọc ở bẩn
– Cô tổ chức đàm thoại giữa cô và trẻ qua từng nội dung của bức tranh
+ Hỏi: Thỏ Ngọc này vì sao có thân hình quá xấu?
+ Vì sao Thỏ Ngọc chẳng có bạn bè?
+ Nếu chúng ta ở bẩn như Thỏ Ngọc rồi sẽ ra sao?
+ Nguyên nhân nào dẫn đến Thỏ ngọc bị bẩn?
* Qua hoạt động âm nhạc, bài hát: “Rửa mặt như mèo”, chủ đề Động Vật:
– Các con vừa hát bài hát nói về con gì nào?
– Đúng rồi, con mèo vệ sinh không sạch sẽ nên bị đau mắt. Vì vậy không được mẹ yêu và bị các bạn cười chê đấy các con ạ. Bây giờ cô hướng dẫn các con một số hoạt động vệ sinh để các con tự vệ sinh cho sạch sẽ nhé! Có như vậy mẹ và các bạn ngày càng yêu mến các con hơn.
* Biện pháp 3: Giáo dục các kỹ năng thực hiện vệ sinh cho trẻ
Rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, thường xuyên tắm gội sạch sẽ, đánh răng hằng ngày; móng tay và móng chân phải được cắt ngắn, tóc cũng được cắt ngắn, cột lên thật gọn gàng, mặc quần áo sạch, đẹp đến lớp học, xếp dép và cặp vào kệ, bỏ rác vào thùng, không vứt rác bừa bãi…
– Việc giữ vệ sinh thân thể là để bảo vệ và củng cố sức khoẻ, sạch sẽ không những thể hiện sự chấp hành những yêu cầu vệ sinh mà còn nói lên mức độ quan hệ của con người với nhau. Chính vì vậy, việc thực hiện các yêu cầu vệ sinh, thể hiện sự tôn trọng những người xung quanh.
* Thói quen rửa tay
Trẻ cần biết tại sao phải rửa tay, khi nào thì cần được rửa tay
* Thực hiện theo quy trình rửa tay sạch gồm 6 bước:
+ Bước 1: Làm ướt 2 lòng bàn tay bằng nước. Lấy xà phòng và chà 2 lòng bàn tay vào nhau
+ Bước 2: Chà lòng bàn tay này lên mu bàn tay và kẽ ngoài các ngón tay của bàn tay kia và ngược lại.
+ Bước 3: Chà 2 lòng bàn tay vào nhau, miết mạnh các kẽ ngón tay.
+ Bước 4: Chà mặt ngoài các ngón tay của bàn tay này vào lòng bàn tay kia.
+ Bước 5: Dùng bàn tay này xoay ngón cái của bàn tay kia và ngược lại.
+ Bước 6: Xoay các đầu ngón tay này vào lòng bàn tay kia và ngược lại. Rửa sạch tay dưới vòi nước và làm khô tay.
* Lưu ý: Động viên trẻ khi trẻ thực hiện để trẻ mau tiến bộ.
– Các dụng cụ vệ sinh phải để đúng nơi quy định, thuận tiện và đảm bảo an toàn cho trẻ.
– Khi rửa tay biết tiết kiệm nước, không mở vòi nước chảy bừa bãi. Biết khoá vòi nước khi sử dụng xong.
* Thói quen lau mặt bằng khăn ướt
– Trẻ nắm được tại sao phải rửa mặt? (Rửa mặt cho sạch sẽ, thơm tho, xinh hơn, không bị bệnh…) để mọi người yêu mến
* Quy trình lau mặt bằng khăn ướt gồm 5 bước:
+ Bước 1: Rửa tay trước khi rửa mặt
+ Bước 2: Vò khăn vắt bớt nước
+ Bước 3: Rủ khăn, trải khăn lên 2 lòng bàn tay lau 2 mắt trước, di chuyển khăn, lau xong mũi, di chuyển khăn, cứ như vậy lau miệng, cằm, gấp đôi khăn lau trán, lau lên má.
+ Bước 4: Gấp đôi khăn lần nữa lau gáy, cổ, lật mặt sau khăn ngoái 2 lỗ tai, vành tai, cuối cùng dùng 2 góc khăn ngoái lỗ mũi.
+ Bước 5: Vò khăn lần cuối, vắt sạch nước đem treo lên giá.
* Lưu ý: Sau mỗi lần trẻ lau mặt không dùng chung khăn.
* Thói quen đánh răng
– Trẻ biết được tại sao phải đánh răng? ( Giữ răng luôn sạch, đẹp, chống sâu răng). Khi nào thì đánh răng? (Tối, sáng) (hình ảnh trẻ đánh răng).
* Quy trình đánh răng gồm 5 bước:
+ Bước 1: Làm sạch mặt ngoài các răng vành trên bằng động tác rung nhẹ bàn chải lên xuống hoặc xoay tròn.
+ Bước 2: Chải răng trong của tất cả hàm răng trên dưới
+ Bước 3: Chải lại lần nữa 2 mặt ngoài, mặt trong của răng.
+ Bước 4: Làm sạch mặt trong của răng cửa
+ Bước 5: Chải mặt nhai của răng hàm trên, hàm dưới.
– Lưu ý: Chải đầy đủ 3 mặt, khi chải phải nghiêng bàn chải.
* Thói quen chải tóc gọn gàng
– Trẻ cần biết tại sao phải chải tóc, khi nào thì phải chải tóc?
– Cách chải tóc: Cầm lược chải từ chân tóc ra, tóc dài chải từ ngọn tóc.
* Thói quen mặc quần áo sạch sẽ
– Trẻ phải biết vì sao phải mặc quần áo sạch sẽ, khi nào phải thay quần áo.
* Hướng dẫn trẻ vệ sinh lớp học
– Dù trẻ còn nhỏ nhưng cô giáo cần tạo cho trẻ có một thói quen tự lập và có trách nhiệm với nhiệm vụ được giao bằng cách phân công các tổ làm công tác trực nhật như:
VD: Tổ 1 làm trực nhật ngày hôm nay đấy. Trước khi có sự phân công trực nhật như vậy cô giáo cần trò chuyện với trẻ, giúp trẻ hiểu trực nhật là thay mặt lớp làm công việc chung của lớp, để lớp được ngăn nắp và sạch sẽ hơn.
Ví dụ: Sắp xếp lại cặp trên giá, dép trên kệ để dép của các bạn cho gọn gàng, đẹp mắt, cất đồ dùng học tập theo hướng dẫn của cô hoặc cất vở của các bạn vào kệ, nhắc nhở các bạn không bỏ rác ra sàn nhà mà bỏ rác vào sọt rác.
– Với những công việc khó hơn như: tưới cây, nhặt lá vàng, đổ nước vào các lọ để cây xanh trong lớp tươi hơn. Cô giáo làm với trẻ, vừa làm cô vừa trò chuyện giúp trẻ hiểu cách làm, hình thành ở trẻ ý thức giữ gìn vệ sinh và hành vi văn minh.
– Trong quá trình thực hiện tôi quan tâm đến sự cố gắng, sáng tạo của trẻ, động viên trẻ kịp thời để giúp trẻ có hứng thú trong công việc.
Trên đây là cách hướng dẫn trẻ các hoạt động vệ sinh và hành vi văn minh. Tuy nhiên biện pháp quan trọng nhất là hằng ngày cô phải kiểm tra vệ sinh trẻ về một số vấn đề đơn giản như: Trước khi đi học con đã rửa tay, chân, mặt mũi sạch sẽ chưa? Đã chải tóc chưa? Đánh răng khi ngủ dậy chưa? Có thay quần áo sạch sẽ không? …Cô nên động viên kịp thời cho trẻ thực hiện đúng. Bên cạnh đó cô cần động viên, khuyến khích trẻ chưa thực hiện lần sau cố gắng thực hiện tốt như các bạn. Cô thường xuyên nhắc nhở trẻ đi tiểu tiện đúng nơi quy định; để dép, mũ, cặp gọn gàng, ngăn nắp.
– Trước khi ra về cô nhắc nhở trẻ về tắm rửa sạch sẽ, rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Cứ như thế hằng ngày cô động viên kịp thời những trẻ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, để dép, mũ đúng nơi quy định sẽ giúp trẻ dần dần hình thành được thói quen tốt về vệ sinh sạch sẽ.
* Biện pháp 4: Cô làm gương cho trẻ
– Đặc điểm của trẻ 4-5 tuổi là thích bắt chước hành vi của người gần gũi với chúng trong cuộc sống (Ông bà, bố mẹ, cô giáo, bạn bè…). Lúc đầu trẻ thường bắt chước chưa có ý thức, nhưng nếu được hướng dẫn, chỉ bảo, sự ý thức của trẻ trở nên có ý thức hơn: Từ bắt chước hình thức bên ngoài của hành vi đến phẩm chất bên trong. Việc sử dụng các mẫu mực hành vi đẹp không những giúp trẻ có những biểu tượng về hành vi đúng, mà khi trẻ nghe hoặc nhìn thấy hành vi của những người gần gũi trẻ sẽ có xúc cảm, tình cảm tốt đẹp với việc thực hiện hành vi. Cần khen thưởng kịp thời khi trẻ nhận ra, hưởng ứng và thực hiện hành vi đúng trong cuộc sống hằng ngày. Vì vậy cô giáo hằng ngày đến lớp ăn mặc sạch, đẹp; đồ dùng, đồ chơi trong lớp sắp xếp gọn gàng, sạch sẽ. Mọi sinh hoạt của lớp có nề nếp làm cho lớp học vui tươi, đầm ấm. Tất cả những cái đó ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành thói quen cho trẻ. Lớp học sạch đẹp trẻ không nỡ vứt rác bừa bãi, không vứt đồ chơi lung tung, khi mọi thứ trong lớp đều được sắp xếp ngăn nắp theo đúng chổ quy định.
– Hằng ngày cô thực hiện nghiêm túc thời gian biểu trẻ sẽ thực hiện đúng giờ nào việc ấy, cô luôn chuẩn mực trong lúc giao tiếp với người lớn, xưng hô lịch sự với phụ huynh và đồng nghiệp. Vì những việc làm tốt được lặp đi lặp lại nhiều lần thì sẽ thành thói quen tốt, sự gương mẫu của cô và những người xung quanh. Đặc điểm của trẻ là hay bắt chước cái đúng, cái tốt nhưng cũng có thể bắt chước cái sai, cái xấu cho nên cô giáo và mọi người xung quanh cần phải tự rèn bản thân và tuân thủ những yêu cầu vệ sinh của nhà trường. Thực hiện triệt để lời nói phải đi đôi với việc làm để thực sự là tấm gương sáng cho trẻ noi theo.
*Nêu gương, khích lệ.
Để có động lực thúc đẩy sự thích thú, phấn khởi và tạo được nề nếp thói quen cho trẻ, tôi đã vận động cha mẹ trẻ của lớp phát triển phong trào thi đua với các tiêu chí cụ thể: “Bé chăm ngoan, sạch đẹp” nhằm rèn luyện vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ.
– Vào mỗi buổi sáng tôi thường đưa ra những tiêu chuẩn bé ngoan về vệ sinh và hành vi văn minh để trẻ thực hiện.
– Cuối tuần có một món quà nhỏ trao tặng cho trẻ nào thực hiện tốt nhất, tuần nào cũng vậy tôi không bao giờ bỏ qua.
* Biện pháp 5: Giáo dục qua tuyên truyền, kết hợp với cha mẹ trẻ.
– Trong việc chăm sóc giáo dục vệ sinh và sức khoẻ trẻ thơ nhằm rèn cho trẻ thói quen vệ sinh văn minh bền vững cho trẻ, trước hết giáo viên phải làm tốt công tác tuyên truyền đến các bậc phụ huynh nhận thức đầy đủ về ý nghĩa và tầm quan trọng trong việc giữ gìn vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ. Trong buổi họp phụ huynh tôi đã tổ chức tuyên truyền đến các bậc phụ huynh bằng nhiều hình thức.
– Thường xuyên trao đổi với phụ huynh về những hạn chế hay tiến bộ hằng ngày của trẻ để phụ huynh cùng phối hợp giáo dục và khích lệ trẻ qua giờ đón trả trẻ, sổ liên lạc, góc nhắn gởi và phát huy tối đa trang zalo nhóm lớp.
– Góc tuyên truyền của lớp được phát huy hiệu quả đây là biện pháp rất hữu hiệu đối với nội dung giáo dục thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ. Bởi lẽ trẻ có đặc điểm dễ nhớ nhưng lại mau quên, song trẻ được trực quan bằng hình ảnh những gương tốt hoặc qua thơ, chuyện thì trẻ dễ tiếp thu, dễ phân biệt việc làm nào tốt, việc làm nào xấu.
1.2. Phân tích tình trạng của giải pháp đã biết
Khi đi vào thực hiện đề tài: “Một số biện pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ 4- 5 tuổi” tại lớp nhỡ 2 trường mầm non Đại Hòa có những thuận lợi nhất định như:
*Thuận lợi:
– Cơ sở vật chất khang trang, thiết bị dạy học đảm bảo đáp ứng yêu cầu CSGD trẻ tại trường.
– Định biên trẻ trên lớp đảm bảo đúng quy định. Bố trí trẻ học đúng độ tuổi, không có lớp ghép.
– Sự chỉ đạo chặt chẽ của nhà trường trong công tác chuyên môn, bản thân được thường xuyên tham gia các chuyên đề do nhà trường tổ chức để học tập trao dồi chuyên môn.
– Phụ huynh có sự phối hợp chặt chẽ với giáo viên trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ.
*Hạn chế, khó khăn
– Trên thực tế, Đại Hòa là một địa phương mà đa số trẻ đều ở nhà với ông bà, bố mẹ làm nông và làm công nhân nên rất ít có thời gian quan tâm đến công tác giáo dục trẻ, đa số trẻ em rất ít có những kỹ năng văn minh và độ tuổi của trẻ 4-5 tuổi thì thói quen vệ sinh cá nhân là rất hạn chế.
– Bên cạnh đó, việc rèn các thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ hầu hết giáo viên cũng đã thực hiện lồng ghép trong các hoạt động, tuy nhiên chưa có sự đầu tư, suy nghĩ lựa chọn về một số giải pháp cụ thể và xuyên suốt trong năm học. Do đó bản thân đã suy nghĩ và áp dụng giải pháp này và khi áp dụng sáng kiến: “Một số biện pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ 4- 5 tuổi” sẽ đem đến những lợi ích như:
– Giáo viên xác định được đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ 4-5 tuổi nói riêng, đây là giai đoạn đặt nền móng quan trọng của hình thành nhân cách con người và việc giáo dục trẻ phải là một quá trình và phải thường xuyên, không phải đơn giản là một thời gian ngắn.
– Giáo viên có kỹ năng hướng dẫn trẻ thực hiện vệ sinh cá nhân và một số hành vi văn minh phù hợp độ tuổi.
– Hình thành cho trẻ tính cẩn thận, sạch sẽ không những thể hiện chấp hành những yêu cầu vệ sinh mà còn nói lên mức nhận thức của trẻ.
– Giúp trẻ nhận thức và biết rèn luyện bản thân từng ngày, biết nói lời hay ý đẹp, cư xử với mọi người niềm nở, lịch sự và biết giữ vệ sinh cá nhân, giúp trẻ phát triển một cách khoẻ mạnh nhất. Từ đó giúp trẻ có được những kỹ năng cơ bản nhất để trẻ có thể tự tin trong giao tiếp và sinh hoạt hằng ngày.
– Môi trường giáo dục thân thiện, tạo nhiều cơ hội cho trẻ tham gia thực hành.
1.3. Nội dung đã cải tiến, sáng tạo để khắc phục những nhược điểm hiện tại
– Ngay từ đầu năm học, sau khi nhận lớp tôi đã bắt tay vào nghiên cứu chuyên đề “Một số biện pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ 4- 5 tuổi”, các nội dung tuy không mới lạ nhưng đi vào chiều sâu và người giáo viên phải kết hợp các giải pháp một cách linh hoạt, sáng tạo và phù hợp. Đặc biệt, giáo viên phải xác định rằng muốn giáo dục và rèn cho trẻ có được các kỹ năng này thì trước hết phải giúp trẻ hình thành được ý thức của bản thân, có như vậy trẻ mới thực hiện một cách thoải mái và phát huy hơn khả năng của mình.
1.4. Khả năng áp dụng của sáng kiến
– Với những giải pháp của sáng kiến “Một số biện pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ 4-5 tuổi” đã được áp dụng trong thời gian qua đã đem lại hiệu quả tại trường Mầm non Đại Hòa. Nội dung gần gũi, phù hợp với việc đổi mới hiện nay, nội dung dễ áp dụng, nên có thể áp dụng trong các trường mầm non trên địa bàn huyện.
1.5. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
Phòng học đảm bảo diện tích theo quy định, sạch sẽ, thoáng mát. Lớp học có đủ đồ dùng theo quy định tại thông tư số 34 của bộ GD&ĐT, cô giáo có tấm lòng yêu trẻ, nhiệt tình, chịu thương chịu khó, tìm tòi, sáng tạo, khéo tay để làm đồ dùng phục vụ các hoạt động, các trò chơi.
Định biên trẻ trên lớp đảm bảo theo quy định tại Điều lệ trường Mầm non.
Giáo viên nắm vững kiến thức chuyên ngành về GDMN, nắm vững nội dung chương trình GDMN.
Bản thân giáo viên ý thức việc rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh là một trong những nhiệm vụ cơ bản rất quan trọng trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ.
1.6. Hiệu quả sáng kiến mang lại :
Sau khi áp dụng đề tài: “Một số biện pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ 4 -5 tuổi” thu được một số kết quả như:
* Đối với trẻ:
– 80% trẻ có kĩ năng thao tác vệ sinh và hành vi văn minh, hiểu rõ được ích lợi của việc vệ sinh cá nhân và hành vi văn minh.
– Trẻ biết giữ gìn vệ sinh thân thể tay, chân, mặt, mũi, đầu tóc sạch sẽ; rửa tay, rửa mặt, đánh răng đúng quy trình.
– Biết lau chùi và sắp xếp đồ dùng, đồ chơi trong lớp sạch sẽ, gọn gàng.
– Không hái hoa, ngắt lá, bẻ cành , biết chăm tưới cây, nhổ cỏ.
– Biết giữ gìn ngăn nắp nơi chơi, nơi học, giữ gìn đồ dùng, đồ chơi của lớp.
– Giúp trẻ nhận thức và biết rèn luyện bản thân từng ngày, biết nói lời hay ý đẹp, cư xử với mọi người niềm nở, lịch sự và một số hành vi văn minh cơ bản nhất như chào hỏi lễ phép, cảm ơn, xin lỗi, ăn uống văn minh v.v.
* Đối với đội ngũ giáo viên
– Giáo viên nắm vững phương pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh.
– Xây dựng nội dung, cách thức tuyên truyền với các bậc phụ huynh về phương pháp rèn luyện thói quen vệ sinh và hành vi văn minh.
– Xây dựng, sắp xếp môi trường giáo dục trong và ngoài lớp khoa học.
* Đối với phụ huynh
– Phụ huynh phối hợp tốt với giáo viên trong các hoạt động, đặc biệt giúp cô giáo duy trì thói quen, kĩ năng thực hiện thao tác vệ sinh cho trẻ ở nhà.
2. Những thông tin cần được bảo mật – nếu có: Không
3. Danh sách những thành viên đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu – nếu có:
TT Họ và tên Nơi công tác Nơi áp dụng sáng kiến Ghi chú
1 Trương Thị Dung Trường MN Đại Hòa Lớp Nhỡ 2 – Trường MN Đại Hòa
2 Lê Thị Ngọc Phi Trường MN Đại Hòa Lớp Nhỡ 3 – Trường MN Đại Hòa
Đại Hòa, ngày 22 tháng 11 năm 2022
Người viết

Lê Thị Mơ Chung